De Hubble-ruimtetelescoop heeft een nieuw, gedetailleerd beeld vastgelegd van NGC 1792, een spiraalstelsel dat intense stervorming ondergaat. Dit sterrenstelsel, gelegen op ongeveer 36,4 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Columba, is geen rustige spiraal; het is een kosmische krachtcentrale die in versneld tempo sterren voortbrengt.
Een sterrenstelsel in rep en roer
NGC 1792 werd in 1826 ontdekt door astronoom James Dunlop en valt op door zijn onregelmatige structuur. Over de schijf zijn stukjes donker stof verspreid, waardoor een chaotisch uiterlijk ontstaat. Dit is geen toeval: het sterrenstelsel is uitzonderlijk rijk aan neutraal waterstofgas – de ruwe brandstof voor de geboorte van sterren – en zet dit actief om in nieuwe sterren.
Zwaartekrachtinteractie stimuleert Starburst-activiteit
De sleutel tot deze snelle stervorming ligt in de nabijheid van het grotere sterrenstelsel NGC 1808. De zwaartekracht tussen de twee sterrenstelsels heeft NGC 1792 verstoord, waardoor gaswolken zijn samengedrukt en een golf van stergeboorte is veroorzaakt.
‘Het resultaat is een stortvloed aan stervorming, geconcentreerd aan de kant waar de zwaartekracht een sterker effect heeft’, legden Hubble-astronomen uit.
Deze interactie maakt NGC 1792 tot een ‘starburst-stelsel’ – een aanduiding voor sterrenstelsels die een ongewoon hoge mate van stervorming ervaren. Ondanks zijn gematigde massa schijnt NGC 1792 helder, wat aangeeft hoe efficiënt het is in het omzetten van gas in sterren.
Het sterrengeboorteproces observeren
Hubble’s Wide Field Camera 3 (WFC3) werd gebruikt om NGC 1792 in 2020 te observeren, waarbij aanvullende gegevens werden verzameld tot en met 2025, wat resulteerde in een scherper en dieper beeld van de innerlijke werking van de Melkweg. De nieuwe beelden onthullen helderrode gebieden in de spiraalarmen: gebieden van geïoniseerd waterstofgas (H-alfa-emissie) waar sterren actief worden gevormd.
Deze rode gloed markeert de geboorteplaatsen van sterren, die intense ultraviolette straling vrijgeven die het omringende gas ioniseert. Dit proces creëert een duidelijke signatuur: een veelbetekenende rode golflengte van licht die astronomen kunnen gebruiken om stervormingsgebieden in kaart te brengen.
Waarom dit belangrijk is
NGC 1792 dient als een ideaal laboratorium voor het bestuderen van de complexe interacties tussen gas, sterrenhopen en supernova’s in sterrenstelsels. Het biedt een realistisch voorbeeld van hoe zwaartekrachten sterrenstelsels kunnen hervormen en versnelde stervorming kunnen stimuleren, waardoor astronomen de evolutie van spiraalstelsels in het universum kunnen begrijpen.
De studie van dergelijke actieve sterrenstelsels verdiept ons begrip van de galactische evolutie en geeft inzicht in hoe sterrenstelsels in de loop van miljarden jaren groeien en veranderen.
