Een 51-jarige man is onverwacht genezen van HIV nadat hij een stamceltransplantatie had ondergaan om leukemie te behandelen. Dit is het zevende bevestigde geval van HIV-remissie dat via deze methode wordt bereikt. Dit geval is bijzonder belangrijk omdat het aantoont dat HIV-resistentie in donorcellen misschien niet nodig is voor genezing, waardoor eerdere aannames ter discussie worden gesteld en de potentiële mogelijkheden voor HIV-uitroeiing worden verruimd.
De remedie heroverwegen: voorbij CCR5-resistentie
Jarenlang was de wetenschappelijke consensus van mening dat succesvolle HIV-genezingen na stamceltransplantaties afhankelijk waren van donoren die een specifieke genetische mutatie (CCR5-deletie) droegen die immuuncellen resistent maakt tegen HIV-infectie. Vijf eerdere gevallen ondersteunden deze theorie, wat suggereert dat het elimineren van de CCR5-receptor van cruciaal belang was. Een zesde patiënt – de “Genève-patiënt” – vertoonde echter HIV-remissie zonder deze mutatie, wat twijfels deed rijzen over de absolute noodzaak ervan.
Het laatste geval bevestigt deze twijfels. De patiënt ontving stamcellen met slechts één gemuteerde kopie van het CCR5-gen, naast een standaardkopie. Desondanks bleef hij zeven jaar en drie maanden hiv-vrij nadat hij was gestopt met antiretrovirale therapie (ART) – de standaardmedicatie om het virus te onderdrukken.
Hoe het werkt: immuunsysteem resetten
Het proces omvat chemotherapie om de bestaande immuuncellen van de patiënt te vernietigen, waardoor er ruimte ontstaat voor de donorstamcellen om een nieuw, gezond immuunsysteem opnieuw op te bouwen. Vroeger werd gedacht dat dit nieuwe systeem resistent moest zijn tegen HIV. Maar dit geval suggereert dat de donorcellen alle resterende geïnfecteerde cellen kunnen elimineren voordat het virus zichzelf kan herstellen. De sleutel kan liggen in immuunreacties die worden veroorzaakt door verschillen tussen donor- en ontvangercellen, waarbij de donorcellen de resterende geïnfecteerde cellen herkennen en vernietigen.
Wat dit betekent: bredere opties, geen snelle oplossing
Deze ontdekking breidt de pool van potentiële donoren voor HIV-genezende transplantaties uit. Het suggereert dat meer transplantaties tot remissie zouden kunnen leiden dan eerder werd aangenomen. Genezing is echter niet gegarandeerd en is afhankelijk van complexe interacties tussen donor- en ontvangergenetica.
Het is van cruciaal belang om te begrijpen dat stamceltransplantaties zeer riskant zijn en vooral worden gebruikt voor de behandeling van kanker, en niet voor HIV. De meeste mensen met HIV zijn beter af met veilige en effectieve behandelingen zoals ART of nieuwere langwerkende medicijnen zoals lenacapavir, waarvoor slechts twee injecties per jaar nodig zijn.
Ondanks de risico’s voedt dit onderzoek de voortdurende inspanningen om HIV te genezen door middel van genetische manipulatie en de ontwikkeling van vaccins. Dit nieuwe inzicht in de immuunreacties bij stamceltransplantaties levert waardevolle inzichten op voor deze inspanningen, waardoor we dichter bij een langetermijnoplossing komen voor miljoenen mensen die met hiv leven.
