We kijken voortdurend omhoog naar een stukje van ons eigen kosmische huis: de Melkweg. Vanaf de aarde, gehuld in zijn spiraalarmen, nemen we hem waar als een wazige band van sterren en stof aan de nachtelijke hemel. Maar wat ligt er verborgen onder deze sluier van vertrouwd sterrenlicht? Welke geheimen herbergt de enorme uitgestrektheid tussen deze zichtbare punten?
Een nieuw, baanbrekend radiobeeld biedt een buitengewone blik in deze verduisterde gebieden en onthult een gedetailleerd portret van het galactische vlak van onze Melkweg in ongekend detail. Dit opvallende beeld, opgebouwd uit het samenvoegen van bijna 40.000 uur aan astronomische waarnemingen, legt de Melkweg vast zoals nooit eerder gezien – niet door zichtbaar licht, maar in de taal van radiogolven.
Het ingewikkelde tapijtwerk dat over de afbeelding is geweven, is niet slechts een verzameling stippen; het vertelt het verhaal van geboorte en dood van sterren. Klodders van levendig rood duiden op overblijfselen van ingestorte sterren die naar buiten uitdijen, terwijl geconcentreerde blauwe gebieden de bakermatten zijn waar nieuwe generaties sterren ontbranden te midden van wolken van geïoniseerd gas. Dit oogverblindende samenspel van kosmische ‘kleuren’ stelt astronomen in staat deze hemellichamen te onderscheiden, zelfs door dichte stofwolken heen die ze anders in zichtbaar licht zouden verduisteren.
Silvia Mantovanini, een PhD-student aan de Curtin University in Australië, leidde het project waarin gegevens uit twee uitgebreide radio-onderzoeken werden gecombineerd: GLEAM (GaLactic and Extragalactic All-sky MWA) en GLEAM-X. Bij deze onderzoeken werd gebruik gemaakt van de krachtige Murchison Widefield Array-telescoop in West-Australië. Dit instrument heeft een duizelingwekkende hoeveelheid gegevens verzameld gedurende talloze nachten, verspreid over meerdere jaren, met als hoogtepunt deze opmerkelijke prestatie.
Het uiteindelijke beeld is twee keer zo scherp en tien keer gevoeliger dan zijn voorganger uit 2019. Opmerkelijk genoeg belooft alleen de komende Square Kilometre Array (SKA-Low), die volgend decennium voltooid zal zijn, dit niveau van gevoeligheid en resolutie te overtreffen. Bovendien bestrijkt dit radiopanorama bijna het dubbele van het eerder onderzochte gebied, waardoor het een werkelijk alomvattend beeld biedt van onze galactische omgeving.
Dit ongekende portret onthult ruim 98.000 verschillende radiobronnen verspreid over het vlak van de Melkweg, gezien vanuit ons perspectief op het zuidelijk halfrond. Pulsars – snel ronddraaiende neutronensterren, planetaire nevels – spookachtige overblijfselen van de ondergang van sterren en compacte stervormingsgebieden zijn allemaal minutieus gecatalogiseerd in dit kosmische panorama.
De enorme schaal en details van deze afbeelding benadrukken het immense evolutionaire tapijt dat door onze Melkweg is geweven. We zien niet alleen verspreide sterren, maar een compleet verhaal dat zich afspeelt: van de vorming van sterren in dichte moleculaire wolken tot hun vurige dood als supernova, waarbij overblijfselen achterblijven die de galactische omgeving millennia lang blijven bepalen.
Deze baanbrekende studie markeert een cruciaal moment in ons begrip van de Melkweg. Het is een bewijs van de kracht van geduldige observatie en technologische vooruitgang bij het onthullen van de verborgen schoonheid en complexiteit van ons kosmische thuis.
